Τα άνω άκρα και ιδίως τα χέρια αποτελούν τα πιο πολύτιμα εργαλεία του ανθρώπου, επιτρέποντας την εκτέλεση πλήθους καθημερινών δραστηριοτήτων με ακρίβεια και ευκολία. Από την εργασία και την αυτοφροντίδα, μέχρι το παιχνίδι και την επικοινωνία, η λειτουργικότητα των χεριών είναι απαραίτητη για την ποιότητα της ζωής μας. Ωστόσο, τα κατάγματα στο άνω άκρο αποτελούν μια συχνή αιτία τραυματισμών, επηρεάζοντας εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως κάθε χρόνο.
Τα είδη των καταγμάτων
Τα κατάγματα του άνω άκρου αποτελούν ένα πρόβλημα που μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε, ανεξαρτήτως ηλικίας ή φυσικής κατάστασης. Αφορούν τα οστά του ώμου, του καρπού, των δακτύλων και του αγκώνα και αντιστοιχούν περίπου στο ⅓ του συνόλου των καταγμάτων του σκελετού. Τα κατάγματα του άνω άκρου προκαλούνται συνήθως από πτώσεις, τροχαία ατυχήματα, αθλητικές κακώσεις ή καταπόνηση του οστού λόγω υπέρχρησης και ποικίλουν από απλά ραγίσματα έως σύνθετα κατάγματα που απαιτούν άμεσα χειρουργική επέμβαση. Στις περιπτώσεις των ηλικιωμένων, ένας επιβαρυντικός παράγοντας των καταγμάτων είναι η οστεοπόρωση. Είναι γεγονός ότι ακόμη και μια απλή πτώση ενός ηλικιωμένου την ώρα που περπατά, μπορεί να οδηγήσει σε ένα σοβαρό κάταγμα στο άνω άκρο, εξαιτίας της μειωμένης οστικής πυκνότητας και κατ’ επέκταση της μειωμένης αντοχής των οστών.
Η αντιμετώπιση των καταγμάτων εξαρτάται από τη σοβαρότητα και το είδους τους τραυματισμού και μπορεί να περιλαμβάνει αντίστοιχα τόσο συντηρητικές μεθόδους θεραπείας όσο και χειρουργικές.
Η διάγνωση των καταγμάτων του άνω άκρου
Η διάγνωση των καταγμάτων γίνεται με την κλινική εξέταση και επιβεβαιώνεται με διάφορες απεικονιστικές μεθόδους, όπως ακτινογραφίες, μαγνητικές τομογραφίες (MRI) ή αξονικές τομογραφίες (CT). Η ύπαρξη τραυματισμού και η παρουσία πόνου, αδυναμίας κίνησης και δυσμορφίας αποτελούν σοβαρές ενδείξεις κατάγματος που μπορούν να επιβεβαιωθούν αρχικά με μια απλή ακτινογραφία. Στη συνέχεια, αν απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να χρειαστούν πιο ειδικές εξετάσεις που βοηθούν στην ακριβή απεικόνιση του κατάγματος και στην εκτίμηση της σοβαρότητας του τραυματισμού, κάτι που είναι κρίσιμο για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
Κατάγματα ωμου
Τα κατάγματα στον ώμο είναι πολύ συχνά λόγω της σύνθετης ανατομίας του ώμου και εμφανίζονται στο βραχιόνιο οστό, την ωμοπλάτη και την κλείδα. Εκδηλώνονται με πόνο, δυσμορφία και περιορισμό της κίνησης.
Αίτια καταγμάτων ώμου
Τα κατάγματα ώμου συμβαίνουν τόσο σε νεαρά άτομα όσο και σε ηλικιωμένους. Στις νεαρές ηλικίες οφείλονται συνήθως σε πτώση, τροχαία ατυχήματα ή σε αθλητικές δραστηριότητες, ενώ στους ηλικιωμένους οφείλονται κυρίως στην οστεοπόρωση, όπου ανάλογα με τον βαθμό απώλειας της οστικής πυκνότητας, ακόμη και μια απλή πτώση μπορεί να οδηγήσει σε κάταγμα.
Αντιμετώπιση καταγμάτων ώμου
Όταν δεν υπάρχει παρεκτόπιση, δηλαδή τα κομμάτια του κατάγματος δεν έχουν μετακινηθεί από τη θέση τους, υπάρχει η δυνατότητα συντηρητικής αντιμετώπισης. Συγκεκριμένα, το άκρο τοποθετείται σε ανάρτηση για 3-4 εβδομάδες και στη συνέχεια ο ασθενής ξεκινά φυσικοθεραπείες.
Σε περιπτώσεις συντριπτικών καταγμάτων ή όταν υπάρχει παρεκτόπιση, τότε απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση. Η χειρουργική θεραπεία στα νεαρά άτομα περιλαμβάνει την οστεοσύνθεση με ειδικά υλικά όπως πλάκα, βίδες ή ενδομυελικούς ήλους. Σε ηλικιωμένα άτομα, όταν υπάρχει συντριπτικό κάταγμα της κεφαλής του βραχιονίου απαιτείται αντικατάσταση της άρθρωσης με αρθροπλαστική ειδικού τύπου.
Μετά τη χειρουργική θεραπεία ακολουθεί φυσικοθεραπεία με διάρκεια περίπου 2 με 3 μήνες και συγκεκριμένο πλάνο. Η θεραπεία ξεκινά με ήπιες κινήσεις και η ένταση κλιμακώνεται όσο πορώνεται το κάταγμα, ούτως ώστε να επιτευχθεί ένα καλό κλινικό αποτέλεσμα με πλήρη αποκατάσταση της λειτουργικότητας του ώμου.
Κατάγματα καρπού
Τα κατάγματα του καρπού αφορούν τα οστά που αποτελούν τον καρπό. Ο καρπός σχηματίζεται από οκτώ μικρά οστά (τα οστά του καρπού) που συνδέονται με τα δύο μεγάλα οστά του αντιβραχίου, την κερκίδα και την ωλένη. Τα κατάγματα του καρπού είναι πολύ συχνά και αποτελούν το 20% περίπου του συνόλου των καταγμάτων.
Αίτια καταγμάτων καρπού
Τα κατάγματα καρπού εμφανίζονται συχνότερα σε γυναίκες και άντρες μεγαλύτερης ηλικίας και αποτελούν τις πρώτες ενδείξεις οστεοπόρωσης. Στις νεαρότερες ηλικίες ένα κάταγμα στον καρπό μπορεί να προκύψει από κάποιο τροχαίο, πτώση από μεγάλο ύψος ή αθλητικό τραυματισμό.
Αντιμετώπιση καταγμάτων καρπού
Οι περισσότερες περιπτώσεις καταγμάτων του καρπού αντιμετωπίζονται συντηρητικά, με κλειστή ανάταξη και τοποθέτηση γύψου. Η κλειστή ανάταξη είναι μια διαδικασία κατά την οποία οι γιατροί επανατοποθετούν τα οστά στη σωστή θέση χωρίς κάποιο είδος χειρουργικής επέμβασης. Αυτό συνήθως γίνεται με τοπική αναισθησία ή με μέθη για να μειωθεί η επιβάρυνση του ασθενούς.
Σε περιπτώσεις μεγάλης συντριβής ή παρεκτόπισης, πραγματοποιείται χειρουργική θεραπεία με οστεοσύνθεση, όπου τοποθετείται μια ανατομική πλάκα και βίδες για την αποκατάσταση της ανατομίας της περιοχής καθώς και της λειτουργικότητας του άκρου.
Κατάγματα δακτύλων
Τα κατάγματα των δακτύλων αφορούν τα οστά των δακτύλων των χεριών. Τα δάχτυλα είναι ευαίσθητα σε κατάγματα λόγω της μικρής τους διάστασης και της συχνής έκθεσής τους σε διάφορες δραστηριότητες. Εκδηλώνονται με πόνο, πρήξιμο, και δυσκολία στη κίνηση των δακτύλων. Είναι αρκετά συνηθισμένα και αποτελούν το 10% περιπού του συνόλου των καταγμάτων στον άνθρωπο.
Αίτια καταγμάτων δακτύλων
Τα κατάγματα στα δάχτυλα προκύπτουν από αθλητικές ή καθημερινές δραστηριότητες, όπως είναι μια απλή πτώση με στήριξη στο χέρι ή μετά από άμεση πλήξη, όπως π.χ αν πέσει κάτι βαρύ στα δάχτυλα. Κατάγματα δακτύλων προκύπτουν επίσης και σε εργατικά ατυχήματα, ιδιαίτερα στη βιομηχανία, όπου παρατηρούνται ακρωτηριαστικά τραύματα και συνθλιπτικές κακώσεις.
Αντιμετώπιση καταγμάτων δακτύλων
Τα κατάγματα δακτύλων αντιμετωπίζονται συνήθως συντηρητικά με συνδακτυλία, δηλαδή με επίδεση των δακτύλων μεταξύ τους και περιορισμό της κίνησης. Στη συνέχεια ο ασθενής ακολουθεί ένα πρόγραμμα φυσικοθεραπείας για πλήρη αποκατάσταση.
Ωστόσο, στην περίπτωση που υπάρχει στροφή στην περιοχή του κατάγματος, με αποτέλεσμα να εφιππεύει το ένα δάχτυλο το άλλο, με συνέπεια να μην κλείνουν τα δάχτυλα σωστά, η χειρουργική αποκατάσταση με ειδικές βελόνες αποτελεί την ενδεδειγμένη θεραπεία.
Σπανιότερα απαιτείται ανοιχτή ανάταξη και οστεοσύνθεση με ειδικά υλικά οστεοσύνθεσης, όπως πλάκες και βίδες, για την ακινητοποίηση των οστών.
Κατάγματα αγκώνα
Η περίπτωση του αγκώνα είναι πιο σύνθετη και αφορά μεμονωμένα κατάγματα ή συνδυασμένες κακώσεις. Περιλαμβάνει κατάγματα του περιφερικού βραχιονίου, κατάγματα της ωλένης και του ωλεκράνου, και κατάγματα της κεφαλής της κερκίδας δηλαδή κάταγμα στο τμήμα της κερκίδας που βρίσκεται μέσα στην άρθρωση του αγκώνα. Στον αγκώνα μπορούν να προκληθούν και συνδυασμένες κακώσεις και κατάγματα, όπως είναι για παράδειγμα η ατυχής τριάδα, (αγγλικός όρος terrible triad), η οποία αφορά σε εξάρθρημα της άρθρωσης του αγκώνα, με κάταγμα της κεφαλής της κερκίδας και κάταγμα της κορωνοειδούς απόφυσης της ωλένης.
Αίτια καταγμάτων αγκώνα
Τα κατάγματα του αγκώνα είναι πιο σπάνια συγκριτικά με τα υπόλοιπα κατάγματα του άνω άκρου και προκύπτουν κυρίως από βίαιη ενέργεια, όπως πτώση από μεγάλο ύψος, τροχαίο ατύχημα ή τραυματισμό κατα τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων. Τα κατάγματα αυτά μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα κάθε ηλικίας, αν και είναι πιο συχνά στα παιδιά λόγω της ευθραυστότητας των οστών τους και στους ηλικιωμένους λόγω της οστεοπόρωσης.
Αντιμετώπιση καταγμάτων αγκώνα
Τα κατάγματα του αγκώνα απαιτούν ειδική αντιμετώπιση. Η συντηρητική θεραπεία είναι πιο σπάνια και αφορά περιπτώσεις καταγμάτων της κεφαλής της κερκίδας ή του περιφερικού βραχιονίου, όπου το κάταγμα είναι ρωγμώδες, χωρίς παρεκτόπιση, δηλαδή τα σπασμένα τμήματα του κατάγματος δεν έχουν μετακινηθεί από τη θέση τους.
Καθώς τα κατάγματα αγκώνα αφορούν την άρθρωση του αγκώνα αντιμετωπίζονται κυρίως χειρουργικά ωστέ να τοποθετηθούν στη σωστή θέση και να αποκατασταθεί η κινητικότητα της άρθρωσης. Ένας έμπειρος χειρουργός με εξειδίκευση στον αγκώνα μπορεί να επιλέξει την κατάλληλη χειρουργική προσέγγιση, ανάλογα με τον τύπο και τη σοβαρότητα του κατάγματος.
Τις περισσότερες φορές απαιτείται ανοιχτή ανάταξη και οστεοσύνθεση με πλάκες και βίδες που βοηθούν στην διατήρηση της ευθυγράμμισης των οστών μέχρι την πλήρη επούλωση.
Στην περίπτωση συντριπτικού κατάγματος της κεφαλής της κερκίδας, μπορεί να χρειαστεί να γίνει αντικατάσταση της κεφαλής της κερκίδας με μία μεταλλική πρόθεση. Στην περίπτωση συντριπτικών οστεοπορωτικών καταγμάτων του περιφερικού βραχιονίου, ειδικά σε ηλικίες άνω των 65 ετών, συνήθως προτιμάται η αρθροπλαστική της άρθρωσης του αγκώνα, με ειδικό εμφύτευμα καθώς έχει πιο καλά αποτελέσματα συγκριτικά με την οστεοσύνθεση.
Μετά από τη χειρουργική θεραπεία ενός κατάγματος αγκώνα ακολουθεί η περίοδος αποκατάστασης. Αρχικά ο αγκώνας είναι ακινητοποιημένος σε έναν νάρθηκα, μέχρι την αφαίρεση των ραμμάτων και μέχρι να ξεπρηστεί καλά. Στη συνέχεια ο ασθενής ακολουθεί πρόγραμμα εντατικής φυσικοθεραπείας. Η πλήρης αποκατάσταση επέρχεται σε χρονικό διάστημα 2-3 μηνών.
Πιθανές επιπλοκές καταγμάτων του άνω άκρου
Τα κατάγματα του άνω άκρου μπορεί να επιπλακούν από λοίμωξη, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ανοικτών καταγμάτων, από κακή ευθυγράμμιση των οστών ή η καθυστερημένη πόρωση. Η τακτική παρακολούθηση είναι απαραίτητη για την έγκαιρη αντιμετώπιση αυτών των επιπλοκών και για την προσαρμογή της θεραπείας αν χρειαστεί.
Τα κατάγματα του άνω άκρου απαιτούν προσεκτική διαχείριση και εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση. Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από το είδος και τη σοβαρότητα του κατάγματος, καθώς και από το προφίλ του ασθενούς. Με την κατάλληλη θεραπεία και αποκατάσταση, οι περισσότεροι ασθενείς ανακάμπτουν πλήρως και επανέρχονται στις καθημερινές και τις αθλητικές δραστηριότητες τους.
